NHỮNG SỰ KIỆN THIÊN VĂN NỔI BẬT TRONG NĂM 2005

by **b0yshochs** Sun Jul 18, 2010 6:56 pm

_{1. Trạm thăm dò Huygen đổ bộ xuống vệ tinh Titan của Sao Thổ.}

_{Năm 2005 mở đầu với một kỳ tích nổi bật. Sau 7.5 năm du hành trong không gian liên hành tinh cùng với tàu thăm dò mẹ Casini, trạm đổ bộ Huygen của cơ quan vũ trụ Châu Âu cuối cùng đã tiếp cận thành công đến mặt trăng Titan của Sao Thổ vào ngày 14 tháng 1. Ngay sau khi chạm xuống bề mặt, những bức ảnh đầu tiên về bề mặt mặt trăng lớn này của Sao Thổ đã được truyền về trung tâm điều khiển của cơ quan Vũ trụ Châu Âu. Những bức ảnh đó cho thấy có băng nước, khí mêtan trên bề mặt của mặt trăng này. Trong khí quyển của Titan có những đám sương mù, những hệ thống kênh đào thoát nước, và nhiều hơn nữa. Các nhà khoa học hành tinh sẽ phải làm việc cật lực để giải quyết một kho tàng dữ liệu phong phú này trong vài năm tới.}

_{2. Hình ảnh đầu tiên về hành tinh ngoài hệ Mặt Trời}

_{Bức ảnh trực tiếp đầu tiên về một hành tinh ngoài hệ Mặt Trời là một trong những thành công nổi bật của năm 2005. Nhờ vào một đội ngũ khoa học, lãnh đạo bởi Gael Chauvin (Đài thiên văn Nam Âu), các nhà thiên văn cuối cùng đã chụp được bức ảnh này. Nhóm của Chauvin đã tìm ra ứng cử viên cho hành tinh loại này vào tháng 4 năm 2004, nhưng những khám phá vẫn chưa hoàn chỉnh. Khối lượng của hành tinh này chỉ vào khoảng 5 lần khối lượng của Sao Mộc,và nó phụ thuộc vào một mối liên hệ vật lý chưa được làm sáng tỏ với một sao lùn nâu có tên 2M 1207. Vào tháng 5, nhóm của Chauvin tiến hành những quan sát với kính thiên văn VLT và đã làm sáng tỏ đối với trường hợp hai thiên thể này. “Sao đồng hành thực sự đang quay xung quanh sao lùn nâu”. Geoff Morey (Đại học California, Berkeley) đã phát biểu như vậy. Ông là người dẫn đầu nhóm và cũng là người đã khám phá ra phần lớn trong số 160 hoặc nhiều hơn nữa những hành tinh ngoài hệ Mặt Trời đã biết.}_{3 .}_{Các nhà thiên văn nghiệp dư đã khám phá ra hành tinh ngoài hệ Mặt Trời.}

_{Trong số những hành tinh ngoài hệ Mặt Trời đã biết, các nhà thiên văn nghiệp dư cũng đóng góp một trong những khám phá quan trọng nhất trong năm 2005 vừa qua. Khám phá ra một hành tinh ngoài hệ Mặt Trời đã trở thành một sự kiện quan trọng đối với cộng đồng các nhà thiên văn nghiệp dư. Nhà thiên văn nghiệp dư người New Zealand, Grant W.Christie và Jennie Mc Cormick đã tiến hành những quan sát cần thiết và quan trọng vào tháng 4 để giúp sự hợp tác quốc tế của các nhà thiên văn chuyên nghiệp chứng tỏ được sự tồn tại của một hành tinh ngoài hệ Mặt Trời. Hành tinh được khám phá mới đây là hành tinh thứ hai được phát hiện thông qua hiệu ứng vi thấu kinh hấp dẫn. Hành tinh này có khối lượng khoảng 3 lần khối lượng của Sao Mộc và quay xung quanh một ngôi sao nóng chưa biết tên ở khoảng cách xấp xỉ 3 lần khoảng cách trung bình từ trên Trái Đất đến Mặt Trời.}

_{Các nhà thiên văn nghiệp dư trước đó đã ghi nhận được hành tinh này chuyển động qua trước ngôi sao mẹ theo phương nhìn từ Trái đất, và các nhà thiên văn chuyên nghiệp chỉ sau đó mới tiến hành việc tìm kiếm ban đầu. Một ngày trước khi các nhà thiên văn chuyên nghiệp công bố một hành tinh mới chuyển động qua phía trước một ngôi sao đồng hành, nhà thiên văn nghiệp dư ở California, Ron Bissiger đã ghi nhận hành tinh trên. Thiên thể này có tên là HD 149126b và hiện nay là hành tinh ngoài hệ Mặt Trời thứ ba được các nhà thiên văn nghiệp dư ghi nhận thông qua chuyển động của hành tinh đó qua trước sao đồng hành theo phương nhìn từ trái đất.}

_{4. Thiên thạch 2004MN4}

_{Thiên thạch gần trái đất 2004MN4 được khám phá gần đây.}_{Đã gây xôn xao dư luận khi các nhà thiên văn ước tính rằng nó có thể va vào Trái Đất vào năm 2029. Lời đe doạ này nhanh chóng tan đi khi phản tích những bức ảnh chụp trước đó cho thấy thiên thạch này chuyển động trên một quỹ đạo đủ an toàn để đảm bảo rằng nó sẽ không va vào hành tinh của chúng ta vào năm 2029. Những quan sát cực kỳ chính xác bằng rada trong chương trình những vật thể gần trái đất NEOP của NASA tính toán rằng, thiên thạch này sẽ đi ngay qua Trái đất và cách bề mặt Trái đất ở khoảng cách gấp 4,7 bán kính của nó (tức là khoảng 30.000 kilomet) vào ngày 13 tháng 4 năm 2029. Thiên thạch 2004MN4 có đường kính xác định là 320 met, như vậy nó sẽ xuất hiện với chiều rộng góc là 2 giây cung, điều này tạo cho nó đủ để có thể quan sát thấy qua kính thiên văn nghiệp dư.}

_{5. Khám phá những vụ nổ sao siêu mới, nổ tia gamma}

_{Một lượng lớn các quan sát thiên văn trong năm nay, đã giúp chúng ta hiểu rõ hơn về những khoảnh khắc tồn tại ngắn ngủi của những vụ nổ tia gamma trong vũ trụ. Những vụ nổ tia gamma chỉ diễn ra trong một thời gian rất ngắn, ít hơn 2 giây và theo mọi hướng có thể của bầu trời. Trước đó, các nhà thiên văn mới chỉ lý thuyết hoá những nguyên nhân của vụ nổ mà chưa có bất kỳ quan sát nào bởi vì những vụ nổ chỉ diễn ra trong chớp nhoáng.}

_{Vụ nổ đầu tiên đã được quan sát với đài thiên văn không gian Swift của NASA. Kính thiên văn đã ghi nhận được một vụ nổ diễn ra trong khoảng thời gian 0.03 giây vào ngày 9/5/2005. Kính thiên văn không gian đã chụp được một hình ảnh của một vụ bùng sáng yếu của tia X và sau đó vụ nổ này đã mờ đi nhanh chóng. Với những bức ảnh chụp được, kính thiên văn Swift đã đưa chúng ta tiến một bước cần thiết để khám phá ra cơ chế của những vụ bùng nổ này trong vũ trụ.}

_{Vào ngày 24/6/2005 một vụ nổ khác lại được quan sát, thậm chí ánh sáng nhạt dần của vụ nổ còn được kính thiên văn quan sát trong khoảng thời gian suốt 35 giờ. Điều này củng cố cho mô hình lý thuyết đang được giới khoa học đánh giá cao. Mô hình lý thuyết này đề cập đến hệ thống sao đôi trong đó có thể là hai sao neutron hoặc có thể là một sao neutron và một lỗ đen. Hai thiên thể này quay xung quanh nhau sau đó va vào nhau tạo ra một vụ nổ kinh hoàng mà kính thiên văn có thể quan sát thấy những chớp bùng sáng của tia gamma. Hơn nữa, những sự kiện quan sát được xảy ra ở vùng ngoài của một thiên hà elip già, nơi có một số nhỏ các ngôi sao hình thành.}

_{Trong khi những sự kiện quan sát thấy vào ngày 9/5và 24/6 cung cấp một bằng chứng quan trọng rằng, sự va chạm và hợp nhất của các thiên thể (như sao neutron, lỗ đen) đã tạo ra những vụ nổ tia gamma. Một sự kiện tương tự cũng được quan sát vào ngày 27/12/2004. Đây là vụ nổ xảy ra đối với sao neutron có từ trường cực kỳ mạnh. Thiên thể này được đặt tên là SGR1806 – 20. Đây là nguồn tia gamma sáng nhất xảy ra bên ngoài hệ Mặt trời được quan sát thấy từ trước tới nay trong suốt lịch sử thiên văn học.}

_{Sau đó, vào ngày 3/11, một vụ bùng sáng khác xảy ra chỉ kéo dài trong một phần mười giây và ở một thiên hà khác. Vụ bùng nổ tia gamma khổng lồ này ghi nhận được trong chòm sao Đại Hùng và gần thiên hà M81 và M82. Tổng năng lượng phát ra của nó tương đương với vụ nổ SGR1806 -20 xảy ra vào tháng 12/2004.}

_{Một vụ nổ khổng lồ khác được quan sát trong vũ trụ là vụ nổ siêu sao mới. Và ngay lập tức thu hút được sự chú ý mạnh mẽ của các nhà thiên văn. Một đội ngũ quốc tế các nhà thiên văn nghiệp dư tình nguyện đã khám phá ra siêu sao mới thứ 100 vào ngày 15/6. Tim Puckett, AjaiSehgan và Jack Newton đã quan sát thấy một vụ nổ sao có cấp sao là 18. Họ đã chụp và so sánh tất cả các bức ảnh thu được. Puckett và cộng sự đã chụp khoảng hơn 850.000 bức ảnh, sau đó phân phối chúng qua internet.}

_{Hơn nữa, RobertO Evan, với trực giác nhạy bén và quan sát qua kính thiên văn phản xạ 12 inch, ông đã khám phá ra siêu sao mới thứ 40 của mình vào ngày 4/8. Đây là siêu sao mới xảy ra trong thiên hà xoắn ốc gẫy khúc NGC 1559.}

_{6. Các nhà thiên văn khám phá ra hành tinh thứ 10 và sao Diêm Vương có thêm hai mặt trăng mới.}

_{2005 sẽ được nhớ mãi như một năm khám phá ra một hành tinh mới trong hệ Mặt Trời. Vào tháng 7 năm 2005, Micheal E.Brown(Caltech) và nhóm của ông đã công bố khám phá về một thiên thể lớn nhất từ trước tới nay trong vành đai Kuiper. Thiên thể này lớn hơn cả Diêm Vương tinh và được đặt tên là 2003VB313. Nó ở cách xa khoảng hơn hai lần khoảng cách trung bình giữa Mặt Trời và sao Diêm Vương, điều này làm cho nó trở thành thiên thể mờ nhất được quan sát thấy trong hệ Mặt Trời. Với cấp sao 18.9 và mặt phẳng quỹ đạo của nó nghiêng với mặt phẳng quỹ đạo của Trái đất một góc 44o. Vì thế nó chỉ được khám phá gần đây bởi vì không ai tìm kiếm các hành tinh ở quá xa mặt phẳng hoàng đạo. Brown và đồng nghiệp của ông sau đó đã khám phá ra rằng hành tinh mới này có một mặt trăng nhỏ. Vệ tinh này mờ hờn 2003VB313 khoảng 100 lần và đường kính chỉ bằng 1/10 của 2003VB313. Gần đây uỷ ban của Hiệp hội Thiên văn quốc tế đã thảo luận, liệu 2003VB313 có được xem là hành tinh thứ 10 trong hệ Mặt Trời hay không.}

_{Vào giữa tháng 5 năm 2005, những bức ảnh chụp bởi Camera ACS gắn trên kính không gian Hubbe đã tiết lộ ra rằng, sao Diêm Vương có thêm hai mặt trăng mới. Như vậy, hiện tại sao Diêm Vương có tất cả 3 vệ tinh.}

_{7. Cuộc gặp gỡ của Deep Impact và sao chổi Tempel 1}

_{Cuối cùng năm 2005 được đánh dấu bằng sự kiện thám hiểm sao chổi Tempel 1 thông qua sứ mệnh trị giá 333 triệu đô la. Vào ngày 4 tháng 6, các nhà khoa học thuộc Cơ quan không gian-vũ trụ Mỹ NASA đã bắn thành công viên đạn có khối lượng 372 kilogam của Deep Impact vào nhân sao chổi Tempel 1. Viên đạn được bắn này lao về phía nhân sao chổi với tốc độ khoàng 37.000 km/h. Sau khi va chạm vào nhân của sao chổi tạo lên một vụ nổ tương đương với 5 tấn TNT. Camera trên viên đạn liên tiếp gửi về đều đặn những bức ảnh về bề mặt nhân của Tempel 1 cho đến khi chỉ còn một giây trước khi va chạm vào bề mặt sao chổi này.}

_{Đã qua mấy tháng kể từ vụ va chạm của Deep Impact vào sao chổi Tempel 1. Hiện tại,}_{các nhà thiên văn vẫn đang tiếp tục hiểu thêm về những sự kiện vật lý, bản chất của những mảnh vật chất bắn ra khỏi nhân và cả cấu trúc của nhân sao chổi. Việc tìm kiếm cuối cùng của sứ mệnh trị giá 333 triệu đôla đã được thảo luận vào tháng 9 trước đó khi uỷ ban về khoa học hành tinh của Hội thiên văn Mỹ họp tại Cambridge, Anh.}